หลอดเลือดดำอุดตันภัยเงียบฆ่าประชากรจำนวน 1 ใน 4 ของโลก
จากสถิติทั่วโลกพบว่า ประชากรจำนวน 1 ใน 4 ของโลกเสียชีวิตจากปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตันซึ่งนำไปสู่ภาวะหัวใจวาย โรคหลอดเลือดสมอง โรคหลอดเลือดดำอุดตัน (VTE) รวมถึงโรคแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่ส่งผลถึงชีวิต ความเสี่ยงของภาวะดังกล่าวสามารถเกิดจากการใช้ชีวิตประจำวัน แต่สาเหตุหลักของโรคเกิดนี้กลับเกิดขึ้นในโรงพยาบาล
เนื่องในวันหลอดเลือดดำอุดตันโลก หรือ World Thrombosis Day ซึ่งตรงกับวันที่ 13 ตุลาคมของทุกปี ทางคณะแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้เป็นเจ้าภาพในการจัดงานเสวนาเรื่อง “หลอดเลือดดำอุดตัน ภัยเงียบในโรงพยาบาล“ เมื่อวันที่ 4 ตุลาคม ที่ผ่านมา ณ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิยาลัยเชียงใหม่ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตันทุกประเภท รวมถึงปัจจัยที่ก่อให้เกิดโรคและอาการของโรคเพื่อลดจำนวนผู้ป่วยและผู้เสียชีวิตจากโรคนี้ โดยมุ่งเน้นให้ความรู้แก่บุคลากรทางการแพทย์และผู้สนใจทั่วไป เพื่อส่ร้างเสริมองค์ความรู้เกี่ยวกับภาวะลิ่มเลือดอุดตัน โดยจะย้ำถึงการรักษาและการป้องกันในผู้ป่วยที่พักรักษาตัวในโรงพยาบาล โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้ป่วยโรคมะเร็งและเด็กที่นอนรักษาตัวโนโรงพยาบาล ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญที่ถูกพูดถึงในงานนี้
ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน คือภาวะที่ลิ่มเลือดขัดขวางการไหลเวียนของเลือดในหลอดเลือดแดง หรือหลอดเลือดดำในร่างกาย โดยลิ่มเลือดอาจหลุดจากผนังหลอดเลือดแล้วลอยไปตามกระแสเลือดสู่ปอดนำไปสู่โรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด (PE) โดยทั่วไปภาวะลิ่มเลือดอุดตันเป็นภาวะที่สามารถป้องกันได้ แต่มักจะถูกพบหลังจากเกิดกระบวนการทางการแพทย์แล้ว เช่น การผ่าตัดใหญ่
โรคหลอดเลือดดำอุดตัน (VTE) คือ ปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตันที่อันตรายถึงชีวิต โดยประเทศสหรัฐอเมริกาและทวีปยุโรปมีผู้ป่วยที่เผชิญกับโรคหลอดเลือดดำอุดตันมากกว่า 10 ล้านกรณีในแต่ละปี ซึ่งถือเป็นตัวเลขที่มากกว่ายอดผู้เสียชีวิตจากมะเร็งเต้านม เอชไอวี และอุบัติเหตุทางรถยนตร์รวมกัน
การนอนติดเตียงหลังรักษาตัวในโรงพยาบาลเป็นเวลานานถือเป็นสาเหตุหลักของโรคหลอดเลือดดำอุดตันที่รู้จักกันในชื่อ ‘hospital-associated clots’ (HAT) ซึ่งมากกว่า 60% ของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดดำอุดตันเกิดโรคดังกล่าวในช่วงของการรักษาตัวในโรงพยาบาล โดยงานวิจัยที่ได้รับการสนับสนุนจากองค์กรอนามัยโลกชี้ให้เห็นว่าในประเทศรายได้ปานกลางถึงต่ำ มีจำนวนผู้เสียชีวิตและผู้พิการจากโรคหลอดเลือดดำที่เกิดในโรงพยาบาลมากกว่าภาวะแทรกซ้อนหรืออุบัติเหตุในโรงพยาบาลอื่น ๆ อาทิ อาการปอดบวมในโรงพยาบาล การติดเชื้อในกระแสโลหิตจากการใส่สายสวนหลอดเลือดดำ หรือความคลาดเคลื่อนทางยา
โดยทั่วไปความเสี่ยงที่เพิ่มสูงขึ้นมีผลกระทบมาจากการเคลื่อนไหวที่ลดลงเนื่องจากผู้ป่วยต้องนอนติดเตียงในช่วงรักษาตัว การเคลื่อนไหวร่างกายที่ลดลงก่อให้เกิดการจับตัวของเลือดซึ่งทำให้เกิดลิ่มเลือดได้ง่ายนำไปสู่ภาวะหลอดเลือดดำอุดตัน นอกจากนี้ผู้ที่มีประวัติความเจ็บป่วยเกี่ยวกับเส้นเลือดซึ่งอาจมาจากการผ่าตัดหรืออุบัติเหตุก็จะมีความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดดำอุดตันสูงขึ้น
ผู้ป่วยโรคมะเร็งคืออีกกลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงในการเกิดปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตัน เนื่องมากจากการการพักรักษาตัวในโรงพยาบาล การรักษาโรคมะเร็ง (การให้เคมีบำบัดบางประเภท) การผ่าตัดที่เกี่ยวโยงกับหลอดเลือด การเคลื่อนไหวที่น้อยลง และการใช้เครื่องมือทางการแพทย์ที่เกี่ยวกับหลอดเลือด อีกทั้งเซลล์มะเร็งยังมีส่วนทำให้เลือดข้นมากขึ้นซึ่งจะเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือด
นายแพทย์ ชาตรี ชัยอดิศักดิ์โสภา อาจารย์และผู้เชี่ยวชาญด้านปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตัน จากคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า “คนส่วนใหญ่ยังไม่ตระหนักถึงโรคนี้ โดยเมื่อปีที่แล้ว เราพบว่ามีเพียง 26 เปอร์เซนต์ของคนไทยที่ตระหนักถึงภาวะเส้นเลือดตีบลึก (DVT) และมีเพียง 30 เปอร์เซนต์ที่รู้เกี่ยวกับ โรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด เราหวังที่จะเพิ่มความตระหนักรู้เกี่ยวกับความเชื่อมโยงระหว่างปัญหาภาวะลิ่มเลือดอุดตันกับการพักรักษาตัวในโรงพยาบาล โดยการให้ความรู้แก่บุคคลากรทางการแพทย์ ผู้ป่วย และบุคคลทั่วไป จะช่วยให้เราสามารถสังเกตโรคดังกล่าวได้ง่ายขึ้นและนำไปสู่การรักษาได้อย่างทันท่วงทีและเหมาะสม ท้ายที่สุดเราจะสามารถบรรลุเป้าหมายระดับโลกของสมัชชาองค์การอนามัยโลกในการลดอัตราการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรจากโรคไม่ติดต่อลง 25% ภายในปี 2568”
อาการของภาวะเส้นเลือดตีบลึก (DVT) ที่พบเห็นได้ทั่วไปคือ อาการเจ็บบริเวณน่องและต้นขา อาการขาบวม ผื่นแดง สีผิวที่เปลี่ยนไป ส่วนโรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด ผู้ป่วยโดยทั่วไปจะมีอาการ หายใจสั้น หายใจเร็ว การเจ็บปวดบริเวณหน้าอก (ซึ่งอาจรุนแรงขึ้นเมื่อหายใจลึก) หัวใจเต้นเร็ว อาการมึนหัว และเป็นลม
ในการป้องกันโรคหลอดเลือดดำอุดตันในผู้ป่วยติดเตียง และภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ โรงพยาบาลทั่วโลกควรมีระเบียบปฏิบัติที่เคร่งครัดในการป้องกันโรคดังกล่าว โดยระเบียบปฏิบัติอาจแตกต่างไปตามสถานพยาบาลในแต่ละพื้นที่ แต่สิ่งที่ทุกสถานพยาบาลพึงมีคือการระบุความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการพักรักษาตัวในโรงพยาบาล รวมถึงแนวทางในการป้องกันและการรักษาที่เหมาะสม เช่น การใช้เครื่องมืออัดอากาศเป็นระยะ (intermittent pneumatic compression) หรือ การให้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด เป็นต้น
สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับโรคหลอดเลือดดำอุดตัน สามารถดูได้จาก www.worldthrombosisday.org โดยวันหลอดเลือดดำอุดตันโลก หรือ World Thrombosis Day ถูกจัดขึ้นทุกวันที่ 13 ตุลาคมของทุกปี โดยการนำขององค์กรนานาชาติที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือดอุดตัน (ISTH)
เกี่ยวกับวันหลอดเลือดดำอุดตันโลก
วันหลอดเลือดดำอุดตันโลกถูกจัดขึ้นครั้งแรกในปีพ.ศ. 2557 โดยจัดขึ้นในวันที่ 13 ตุลาคมของทุกปี เพื่อเสริมสร้างความรู้ความเข้าเกี่ยวกับโรคหลอดเลือดดำอุดตันแก่ทุกภาคส่วนเพื่อลดจำนวนผู้เสียชีวิตและผู้พิการจากโรคดังกล่าวผ่านการให้ความรู้เกี่ยวกับสาเหตุของโรค อาการของโรค รวมไปถึงแนวทางการป้องกันและการรักษา เป้าหมายของวันหลอดเลือดดำอุดตันโลกสอดคล้องกับเป้าหมายระดับโลกของสมัชชาองค์การอนามัยโลกในการลดอัตราการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรจากโรคไม่ติดต่อลง 25% ภายในปี 2568 รวมถึงเพื่อบรรลุเป้าหมายขององค์กรอนามัยโรคในการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อในแผนการปีพ.ศ. 2556 – 2563 สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมสามารถดูได้จาก www.worldthrombosisday.org
เกี่ยวกับองค์กรนานาชาติที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือดอุดตัน (ISTH)
ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2512 องค์กรนานาชาติที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือดอุดตัน จดทะเบียนเป็นองค์กรไม่แสวงผลกำไร โดยสนับสนุนส่งเสริม และการเผยแพร่ข้อมูลเพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจ การป้องกัน การวินิจฉัยโรค และวิธีการรักษาโรคหลอดเลือดอุดตันและภาวะเลือดออกผิดปกติ องค์กรนานาชาติที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือดอุดตัน มีสมาชิกจากหลายประเทศเข้าร่วม ประกอบด้วยคลากรการแพทย์ นักวิจัย และนักวิชาการ จำนวนมากกว่า 5,000 คน โดยทำงานร่วมกันเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยในกว่า 98 ประเทศทั่วโลก องค์กร ฯ ได้จัดโครงการ และกิจกรรมมากมาย ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง อาทิเช่น โครงการด้านการศึกษาและมาตรฐานปฏิบัติ กิจกรรมด้านการวิจัย การประชุมและการพบปะพูดคุย การเผยแพร่เอกสารตีพิมพ์ ซึ่งได้รับการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญ และการจัดตั้งคณะกรรมการผู้เชี่ยวชาญ รวมถึงจัดกิจกรรมรณรงค์ “วันหลอดเลือดอุดตันโลก” ซึ่งตรงกับวันที่ 13 ตุลาคมของทุกปี
สำหรับรายละเอียดเพิ่มเติม สามารถเข้าไปอ่านได้ที่ www.isth.org
